Oglądasz zawody Formuły 1? Czasami łapiesz się na tym, że nie masz pojęcia, o czym mówią komentatorzy? Nie ty jeden! Królowa motorsportu wytworzyła wokół siebie tak wiele specjalistycznych terminów, że osoby posługujące się nimi dla kogoś z zewnątrz brzmią jak istoty z obcej planety.
Jednak jesteśmy tu, by temu zaradzić!
W artykule rozszyfrowujemy najważniejsze terminy Formuły 1, dzięki czemu jako początkujący fan szybko odnajdziesz się w jej świecie. Niektóre z nich prawdopodobnie już znasz, ale pozostałe wciąż skrywają swoje prawdziwe znaczenie przed ludźmi z zewnątrz. Nadeszła pora, aby to zmienić.
Terminologia F1
Aerodynamika — jest terminem, który funkcjonuje nie tylko w Formule 1, ale mimo to pełni w niej bardzo ważną rolę. Odnosi się do nauki, która bada opływ powietrza (w tym przypadku wokół bolidu). Dzięki niej specjaliści F1 wiedzą, jak zwiększyć docisk i zminimalizować opór.
Airbox — taką nazwę nosi wlot powietrza silnika, stanowiący element bolidu. Znajduje się nad głową kierowcy. Z racji umiejscowienia pełni jeszcze jedną funkcję: jest obręczą dachowania.
Aleja serwisowa lub Boksy (z ang. pits) — specjalna część toru, która najczęściej znajduje się obok prostej startowej. Tutaj mieszczą się garaże zespołów i odbywają naprawy/zmiany opon w czasie wyścigu. Co ciekawe, na pasie serwisowym obowiązuje ograniczenie prędkości. Nieprzestrzeganie go skutkuje karami.
Balans hamulców — mówi o rozkładzie siły hamowania między przednią i tylną osią.
Balast — odnosi się do dodatkowego ciężaru, który zespoły rozkładają w bolidzie. Jego rolą jest jak najlepsze rozłożenie wagi. W ten sposób zmienia się środek ciężkości bolidu, co wpływa na sposób jazdy.
Blistering (pot. pęcherzyki)— odpadanie kawałków opon. Dochodzi do niego, gdy ogumienie zbyt mocno się nagrzewa i mięknie. Zwykle dzieje się tak w wyniku błędnego doboru mieszanki na warunki pogodowe, za wysokiego ciśnienia w oponach lub złego ustawienia parametrów bolidu.
Blokowanie — manewr, który kierowca wykonuje w momencie, gdy atakuje go inny zawodnik. Niepisane zasady mówią, że podczas blokowania można tylko raz zmienić linię jazdy.
Bolid pokazowy — tutaj nie ma wielkiej tajemnicy. Jest to bolid przeznaczony na cele promocyjne. Zazwyczaj nie posiada nawet silnika.
Briefing — spotkanie zespołu (kierowcy i innych pracowników) w celu analizy i oceny zebranych danych telemetrycznych. Ponadto w jego trakcie dochodzi do wymiany informacji i przygotowania taktyki na wyścig.
Camber — jest to kąt, pod którym opona odchyla się od pionu.
CFD (czyli Computational Flow Dynamics) — nazwa technologii, która potrafi przewidzieć przepływ powietrza. Projektanci Formuły 1 najczęściej korzystają z niej w parze z tunelem aerodynamicznym.
Chassis — podwozie bolidu.
Deflektor — element bolidu wpływający na jego aerodynamikę. Deflektory znajdują się za przednimi kołami, a ich zadaniem jest odpowiednie kierowanie strug powietrza.
Docisk aerodynamiczny — zjawisko, które zwiększa przyczepność bolidu do podłoża. Jednak ma również swoją wadę: zmniejsza maksymalną prędkość z powodu oporu wytwarzanego przez elementy aerodynamiczne.
DRS (czyli Drag Reduction System) — po polsku określamy go jako system redukcji oporu. Występuje w formie ruchomego tylnego skrzydła, dzięki któremu kierowca może zmniejszyć opór powietrza w określonych częściach toru. System ułatwia przyspieszanie i wyprzedzanie.
Dyfuzor — kolejna aerodynamiczna część bolidu. Dyfuzorem nazywamy wyprofilowaną ku górze tylną część podłogi, której zadaniem jest zwiększenie docisku.
Dyrektor wyścigu — człowiek odpowiedzialny za wyścig i dbający o to, aby wszystko odbywało się zgodnie z aktualnymi procedurami.
Dyrektor techniczny — członek zespołu, który odpowiada za projekt i konstrukcję bolidu.
FIA (czyli Federation Internationale de l’Automobile) — międzynarodowa organizacja, która zrzesza ponad 200 federacji sportów motorowych z całego świata. Odpowiada za nadzorowanie rywalizacji.
FOM (czyli Formula One Management) — przedsiębiorstwo, które posiada prawa komercyjne do marki F1.
Grand Prix — określenie weekendu wyścigowego, który wchodzi w skład mistrzostw świata F1.
Gremlins (chochliki) — w slangu Formuły 1 oznacza problemy z bolidem.
Grid — tak nazywa się obszar na torze, gdzie wyznaczone są pozycje startowe.
HALO — pałąk bezpieczeństwa, czyli ochrona głowy kierowcy. Stanowi zabezpieczenie przede wszystkim przed elementami innych bolidów, które mogą oderwać się w wyniku kolizji.
HANS (czyli Head And Neck Support) — w tłumaczeniu na język polski jest to wsparcie głowy i karku. HANS przypomina nieco obrożę, którą przypina się pasami bezpieczeństwa do ramion kierowcy. W ten sposób chroni przed gwałtownymi ruchami głowy.
Headrest — wykładzina, która znajduje się przy krawędzi bolidu. Jej zadaniem jest ochrona głowy kierowcy w razie kolizji/wypadku.
Drive through — kara wymierzana przez sędziów na kierowcy, który dopuścił się któregoś z przewinień (falstart, za szybki przejazd przez boks, etc.). Polega na przymusowym przejechaniu przez aleję serwisową z zachowaniem ograniczenia prędkości. Kierowca musi to zrobić w ciągu trzech okrążeń pod groźbą dyskwalifikacji. Jedyny wyjątek stanowi sytuacja, w której do mety pozostało 5 lub mniej przejazdów. Wtedy do wyniku po prostu dolicza się 25 sekund.
Stop and go — kolejny rodzaj kary, tym razem bardziej bolesny. Stop and go polega na przymusowym przejechaniu przez aleję serwisową z zachowaniem ograniczenia prędkości i 10-sekundowym postojem. Odbywa się na tych samych zasadach, co opisane wyżej drive through.
Koce grzewcze — jedyny regulaminowy sposób na podniesienie temperatury opon przed wjazdem na tor. Tego typu koce zapina się na rzepy i zasila prądem.
Kokpit — miejsce dla kierowcy.
Kontrola trakcji — system, który chroni przed poślizgiem kół podczas przyspieszania i w trakcie zakrętów.
Monocoque — kabina bolidu (z włókien węglowych). Mieszczą się w niej kokpit oraz zbiornik paliwa, który znajduje się za fotelem. Monocoque jest centralnym miejscem pojazdu. To właśnie do niego mechanicy montują silnik, zawieszenie i elementy aerodynamiczne.
Nadsterowność — sytuacja na zakręcie, która cechuje się większą przyczepnością przedniej osi pojazdu. Zwykle skutkuje tym, że tył samochodu “zaczyna wyprzedzać” przód.
Okrążenie formujące (inaczej rozgrzewkowe) — pierwszy przejazd, który kierowcy odbywają po ustawieniu się na pozycjach startowych. W jego trakcie zachowują kolejność, z jaką zaczynali wyścig. Wyprzedzanie jest zakazane (chyba, że w którymś z bolidów dojdzie do awarii).
Opona deszczowa — opona z bieżnikiem przeznaczona na mokrą nawierzchnię. Od początku kwalifikacji o możliwości użycia tego typu ogumienia decydują sędziowie. Jeśli wyrażą zgodę, ogłaszają tzw. “mokry wyścig”.
Opona intermediate — opona z bieżnikiem, określana również jako pośrednia, gdyż jest przeznaczona na lekko wilgotny lub schnący tor.
Opona slick — opona bez bieżnika, którą kierowcy stosują na suchej nawierzchni.
Owiewki — kolejne aerodynamiczne elementy bolidu. Sprawiają, że strumień powietrza omija wystające części bolidu, dzięki czemu go nie spowalniają.
Padok — specjalna przestrzeń za boksami, gdzie parkują ciężarówki zespołów. Tam też członkowie ekip odpoczywają i jedzą.
Parc fermé (czyli park zamknięty) — oznacza, że samochody zostają objęte ścisłymi przepisami. Mechanicy mogą wykonywać przy nich jedynie podstawowe prace, takie jak tankowanie, wymiana świec, usunięcie uszkodzeń, etc. Park zamknięty obowiązuje od rozpoczęcia kwalifikacji w sobotę aż do okrążenia rozgrzewkowego w niedzielę.
Pit stop — zjazd do alei serwisowej w trakcie wyścigu w celu dokonania korekt lub usunięcia niewielkich uszkodzeń.
Podsterowność — przeciwieństwo nadsterowności. Dotyczy sytuacji, w której przednia oś ma na zakręcie mniejszą przyczepność, niż tylna. W efekcie bolid nie chce skręcać. Wtedy wejście w łuk wymaga mocniejszych ruchów kierownicą.
Pole position — miejsce startowe na czele stawki. Zdobywa je kierowca, który osiągnął najlepszy czas podczas kwalifikacji.
Pułapka żwirowa — pobocze usypane ze żwiru. Ma na celu obniżenie prędkości bolidu, który wypadł z toru.
Safety car (czyli samochód bezpieczeństwa) — jest to samochód, który wyjeżdża na tor po wprowadzeniu neutralizacji. Zajmuje pozycję przed aktualnym liderem i nadaje tempo jazdy, co pozwala kontynuować wyścig nawet po poważnym wypadku. W ten sposób organizatorzy zyskują czas na doprowadzenie toru do idealnego stanu. Przy ostatnim okrążeniu samochód bezpieczeństwa gasi pomarańczowe światła, co sygnalizuje, że niedługo zjedzie do boksu. Gdy to zrobi, kierowcy wykonują lotny start.
Szykana — część toru, która ma za zadanie zmniejszyć prędkość kierowców. Zwykle składa się na niego układ ciasnych zakrętów (np. lewy-prawy-lewy).
Steward — jeden z trójki wyższych rangą oficjeli, którzy podejmują decyzje na Grand Prix.
Telemetria — technologia, która pozwala na bieżąco przesyłać dane z bolidu do boksu. Dzięki temu inżynierowie mają pracę samochodu cały czas na oku.
VSC (czyli Virtual Safety Car) — jest to wirtualny samochód bezpieczeństwa, czyli system zastępujący prawdziwy pojazd. Organizatorzy stosują go, gdy zagrożenie na torze nie jest aż tak duże. O uruchomieniu systemu informują tablice z napisem “VSC”.
Podsumowanie
Tak oto rozszyfrowaliśmy dużą część języka Formuły 1. Dzięki temu rozmowy komentatorów i ekspertów staną się jasne, a to pozwoli ci czerpać jeszcze większą przyjemność z kibicowania ulubionym zespołom.
Natomiast jeżeli chcesz nie tylko w teorii, ale również w praktyce zrozumieć, czym charakteryzuje się królowa motorsportu, nie ma lepszego sposobu niż samodzielna jazda bolidem F1. W końcu wcielenie się w rolę kierowcy najlepiej odda ducha wyścigu. Nie czujesz się na siłach lub z jakiegoś powodu nie możesz samodzielnie prowadzić? Podobne emocje przeżyjesz w roli pasażera bolidu dwuosobowego!
