Zbliża się Dzień Bez Samochodu, podczas którego organizacje pozarządowe i włodarze polskich miast po raz kolejny zachęcą nas do zdrowej, bezpiecznej i (co najważniejsze) ekologicznej mobilności. Często wiąże się to również z zachętami materialnymi, abyśmy przez ten jeden dzień bardziej pomyśleli o środowisku.
W artykule przyglądamy się wszystkiemu, co związane z tym wyjątkowym świętem. Poświęć czas na lekturę, a dowiesz się, kiedy obchodzimy Dzień Bez Samochodu i czego możesz się po nim spodziewać.
Contents
Kiedy jest Dzień Bez Samochodu?
Dzień bez samochodu obchodzimy 22 września. Stanowi on zwieńczenie Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu, który trwa od 16 września.
Święto czasem określane jest również jako:
- Światowy Dzień Bez Samochodu
- lub Europejski Dzień Bez Samochodu.
Jednak w każdym przypadku chodzi o to samo wydarzenie — niezależnie od nazwy, z którą się spotkasz.
Historia ustanowienia Dnia Bez Samochodu
Pierwsze projekty tego typu pojawiały się na arenie międzynarodowej już w 1973 roku, kiedy to świat mierzył się z kryzysem naftowym. Jednak inicjatywa przybrała rzeczywiste kształty dopiero w 1994 roku.
Właśnie wtedy, podczas Ciudades Accessibles Conference (Międzynarodowej Konferencji Dostępności Miast) w Toledo, ogłosił ją Eric Britton.
Dzień bez auta debiutował w trzech miastach:
- Reykjavik (Islandia),
- Bath (Wielka Brytania),
- La Rochelle (Francja).
Gdy pierwsze próby okazały się sukcesem, w 1995 roku powstało nieformalne Światowe Konsorcjum Dni bez Samochodu (z ang. World Car Free Days Consortium). Jego zadanie jest proste: polega na wspieraniu i propagowaniu Dnia Bez Samochodu na całym świecie.
Już dwa lata po tym wydarzeniu (w 1997 roku) Wielka Brytania zorganizowała pierwszą narodową kampanię tego typu. Po czym w kolejnym roku (1998) dołączyła do niej Francja.
Święto uzyskało szerszy zasięg nieco później, bo w 2000 roku. Wtedy Komisja Europejska ustanowiła Ogólnoeuropejski Dzień Bez Samochodu, a niedługo po tym (jeszcze w tym samym roku) wydarzenie zdobyło status globalnego.
Właśnie w 2000 roku ustalono, że święto będziemy obchodzili 22 września.
Dzień Bez Samochodu — główne cele i założenia
Jak zapewne się domyślasz, główny cel Dnia Bez Samochodu ma charakter proekologiczny. Wydarzenie ma wspomóc ideę ochrony środowiska oraz sprawić, że zmniejszy się ilość spalin wytwarzanych przez miliony aut, które poruszają się po miastach.
Dlatego podczas tego szczególnego dnia organizatorzy zachęcają kierowców, aby przez dobę nie ruszali samochodu z garażu.
Jaki rodzaj zachęty wchodzi w grę?
Poza promocją zdrowych środków transportu (np. roweru) oraz komunikacji miejskiej, wiele miast proponuje darmowe przejazdy autobusami, tramwajami, etc. Wystarczy, że posiadasz przy sobie dowód rejestracyjny samochodu, a będziesz zwolniony z opłaty za bilet.
Kampania ma także podstawy naukowe.
Wedle badań przeciętny Europejczyk żyje o 9 miesięcy krócej z powodu zanieczyszczenia powietrza. Mieszkanie przy głównych drogach jest jeszcze gorsze, ponieważ skraca życie nawet o 36 miesięcy.
Co więcej, z powodu zbyt dużej liczby samochodów dochodzi do zubożenia przestrzeni miejskiej. Wyliczenia wskazują, że transport tej samej liczby osób autami wymaga:
- 4,5 razy więcej miejsca w porównaniu do autobusów,
- 9 razy więcej miejsca w porównaniu do rowerów,
- 11 razy więcej miejsca w porównaniu do tramwajów.
Im więcej osób podróżuje samochodami, tym większy tłok i korki. Ponadto rośnie hałas, a zarząd miasta musi budować kolejne drogi. Wystarczy spojrzeć na Stany Zjednoczone — w wielu tamtejszych miejscowościach drogi i parkingi zajmują ponad 60% powierzchni całego miasta.
Jak obchodzi się Dzień Bez Samochodu?
Obchody Dnia Bez Samochodu charakteryzują się przede wszystkim różnymi akcjami organizowanymi przez miasta. Dla przykładu: wiele miejscowości, które biorą udział w kampanii, zamyka swoje centra dla ruchu samochodowego.
Ponadto tego dnia organizatorzy:
- kształtują w ludziach wzorce proekologiczne;
- upowszechniają informacje na temat negatywnych skutków jazdy autem;
- promują inne środki transportu;
- udowadniają, że życie w mieście wolnym od samochodów jest o wiele przyjemniejsze.
Dzięki obchodom tego święta mieszkańcy miast mają okazję przekonać się, że brak hałasu i ruchu samochodowego działa na ich korzyść. Może w ten sposób przynajmniej część z nich zainteresuje się wprowadzeniem tego typu ograniczeń na stałe (lub częściej).
Przykładowe obchody Dnia Bez Samochodu
Obecnie jedne z największych obchodów tego święta na świecie odbywają się w Bogocie. Włodarze miejscowości organizują Dzień Bez Samochodu w dni powszednie i obowiązuje on na terenie całego miasta.
Po raz pierwszy zrobili to w 2000 roku, kiedy to zinstytucjonalizowali święto na drodze publicznego referendum.
Kolejnym przykładem jest miasto Tajpej, które organizuje Dzień Bez Samochodu już od ponad 10 lat. Początkowo włodarze ograniczali się do jednego dnia, ale z biegiem czasu rozszerzyli obchody święta do Miesiąca Bez Samochodu.
Sama kampania również rozwinęła się w coś większego. Na początku miasto po prostu wyłączało samochody z ruchu drogowego, ale z czasem pojawiła się również tradycja Parady Zielonego Transportu, którą mieszkańcy Tajpej łączą ze świętowaniem karnawału.
Na koniec warto jeszcze wspomnieć o Dżakarcie, czyli stolicy Indonezji. Kiedy Dzień Bez Samochodu po raz pierwszy obchodzono tam w 2007 roku, włodarze zamknęli nawet główną ulicę stolicy i zachęcali przechodniów, aby korzystali z niedostępnych na co dzień przestrzeni.
Co więcej, od maja 2012 roku Dżakarta organizuje Dzień Bez Samochodu w każdą niedzielę — od godziny 6:00 do 11:00.
Dzień Bez Samochodu w Polsce
Polska bierze udział w obchodach Dnia Bez Samochodu od 2004 roku. Patronem kampanii jest Ministerstwo Środowiska.
Jednak akcje związane z tym świętem nie są zakrojone na cały kraj. Nie każde miasto w Polsce bierze udział w kampanii, więc nie wszędzie będziesz mógł skorzystać z darmowych przejazdów komunikacją miejską czy rowerami miejskimi.
Miejscowości, które oferują tego typu ulgi podczas Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu i Dnia bez Samochodu, to m.in.:
- Kraków,
- Lublin,
- Łódź,
- Opole,
- Poznań,
- Szczecin,
- Toruń,
- Warszawa,
- Wrocław.
Jednak lista jest znacznie dłuższa. Wedle danych w kampanii bierze udział ponad 120 polskich miast.
Podsumowanie
Chociaż organizatorzy Dnia Bez Samochodu osiągnęli znaczący postęp w zakresie relacji medialnych, wydarzenia te okazują się trudne do zorganizowania tak, aby osiągnęły prawdziwy sukces w praktyce. W dużej mierze wynika to z faktu, że wiele zależy od miasta-gospodarza i jego układu transportowego, który nieraz wymaga dużej reorganizacji.
Dlatego nawet dziś, po 20 latach, istnieją wyraźne wątpliwości co do przydatności tej kampanii. Do jej udanego wdrożenia byłoby potrzebne szerokie poparcie społeczne i zaangażowanie w zmiany.
Jednak święto wciąż jest organizowane, a w wielu miastach na świecie przyniosło spore korzyści, o czym pisaliśmy w artykule.
Dlatego pamiętaj:
22 września — Dzień Bez Samochodu
